مدار فرمان و قدرت از داده های مهم و حائز اهمیت برای تحلیل دقیق نقشه های برق به شمار می روند. تجزیه و تحلیل درست و اصولی نقشه های برق مستلزم در اختیار داشتن اطلاعاتی نظیر نقشه الکتریکی مربوط به فرمان، قدرت و نشانه های اختصاری نقشه الکتریکی می باشد. بر این اساس، مدارهای فرمان و قدرت از ارکان و پایه های اصلی سیستم های الکتریکی محسوب می شوند. در حال حاضر بسیاری از سازه های با کاربری مسکونی، اداری و صنعتی و تولیدی، به نوعی با مدارهای فرمان و قدرت سروکار دارند.
در این مطلب به بررسی این دو مدار و ویژگی های آنها همچنین تفاوت مدار فرمان و قدرت با همدیگر می پردازیم.
مدار قدرت چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
تمامی مدارهای الکتریکی از دو قسمت اصلی مدار فرمان و قدرت ایجاد می گردند. مدار فرمان یا مدار کنترل، حفاظت و کنترل از مدار قدرت را عهده دار می باشد. همچنین، صدور فرمان های کنترلی لازم به مدار قدرت، از دیگر وظایف مدار فرمان محسوب می شود.
مدار قدرت یا Power Circuit زمینه مناسب را برای عبور جریان اصلی مصرف کننده از خود فراهم می آورد. در واقع مدار اصلی که موجب حرکت جریان الکتریکی از سمت منبع تغذیه برای رسیدن به بار الکتریکی می شود، در معنا و مفهوم مدار قدرت تفسیر می گردد.
بار الکتریکی این مدار می تواند یک لامپ کم مصرف یا موتورهای القایی سه فاز باشند. این مدار از اجزای مختلفی تشکیل می گردد. محافظت از مدار در برابر جریان های بالا و امکان عبور جریان الکتریکی، از مهم ترین وظایف اجزای مدار قدرت به شمار می آید.
مهم ترین اجزای مدار قدرت
1-فیوز الکتریکی
فیوز الکتریکی از جمله اجزای مدار فرمان و قدرت بوده که در مواقع اضافه بار و عبور جریان‌های بالا، اتصال را قطع می کند. فیوزها به محض رسیدن جریان از میزان تعیین شده ذوب می شوند. این امر موجب قطع کامل اتصال و جلوگیری از آسیب وارد شدن به مدار اصلی می شود.
2-کلیدهای حرارتی
برای محافظت از الکتروموتورها در برابر اضافه بار و جریان های بالا، در مدارهای قدرت، کلیدهای حرارتی مورد استفاده واقع می شوند.
3-کنتاکتور
این قطعه در نقش یک کلید کنترل کننده الکتریکی در مدار قدرت انجام وظیفه می کند. بر این اساس، برای کلید زنی در مدار قدرت از کنتاکتور استفاده می گردد. مقرون به صرفه بودن، افزایش ضریب ایمنی و دارای ویژگی حفاظت بیشتر، از مزایای استفاده از کنتاکتورها در مدارهای قدرت تلقی می گردد.
4-کنترل بار
به منظور حفاظت از الکتروموتورها در برابر جریان اضافه، کنترل بار خوب و موثر عمل می کند. کنترل بار در مواقع ایجاد اضافه بار در مدار، بلافاصله اتصال مدار را قطع می کند. برخورداری از تایمر تاخیر در مواقع وصل، قابلیت تنظیم تاخیر در هنگام قطع جریان و مدیریت و تنظیم جریان، از ویژگی های رله کنترل یا کنترل بار به شمار می رود.
5-کلید MPCB (کلید حفاظت از موتور الکتریکی)
کلید MPCB یا حفاظت موتوری، وظیفه حفاظت از موتورهای الکتریکی را بر عهده دارد. این کلید با اندازه گیری اختلافات میان ولتاژهای فاز، با تشخیص شرایط خطر، مانع از آسیب دیدن موتور الکتریکی می شود.
نکته: در نقشه های الکتریکی، مدار قدرت غالبا با خط های پر رنگ یا با رنگی دیگر نمایش داده می شود.
مدار فرمان چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
راه اندازی و کنترل و مدیریت یک سیستم الکتریکی در مدارهای برق قدرت و برق صنعتی، توسط مدار فرمان عملیاتی می گردد.
مدار فرمان یا Control Circuit اجزای مختلفی مانند سیستم های پیچیده مانند سوئیچ ها، تایمرها، کنتاکتورها، رله ها تا سوئیچ ساده ضامن دار را در دل خود جای داده است. بنابراین، مدار فرمان از بخش‌های حائز اهمیت مدارهای الکتریکی بوده که وظیفه صدور فرمان و کنترل را بر عهده دارد.
روشن و خاموش کردن ماشین آلات به روش های گوناگون، برقرار کردن زمان بندی و هماهنگی میان ماشین آلات و الکتروموتورها، برخی از وظایف مهم مدار فرمان را شامل می شود.
حتما بخوانید: موتور تک فاز چیست؟
اجزای تشکیل دهنده مدار فرمان
1-تایمر
تایمر از جمله اجزای موجود در مدار فرمان و قدرت بوده که امکان کنترل مدار را در بازه های زمانی مشخص فراهم می آورد. به طور معمول، تایمرها در انواع مختلف تایمر الکترونیکی و بادی یا نیوماتیکی طراحی و ساخته می شوند. تایمرهای الکترونیکی در مقایسه با دیگر مدل ها، کاربرد بیشتری دارند.
2-کلید مینیاتوری
کلید مینیاتوری، از تجهیزات کاربردی برای حفاظت از مدارها در برابر تبعات ناشی از اضافه بار و اتصال کوتاه تلقی می گردد. کلید مینیاتوری در نقش قطع کننده و نوعی وسیله ای حفاظتی در مدارهای قدرت و فرمان به ایفای نقش می پردازد.
3-شستی یا پوش باتن
این قطعه با برخورداری از مکانیزم ساده سوئیچی، به منظور کنترل و مدیریت کردن یک دستگاه یا یک سیستم عملیاتی مورد استفاده واقع می شود. بدنه شستی غالبا از متریال باکالیت مقاوم، فلز یا پلاستیک ساخته می شود. شستی استارت، شستی stop و شستی مخصوص استارت و stop دوبل، از انواع مختلفی پوش باتن ها می باشند.
فیوز: فیوز قطعه کوچک و حفاظتی موجود در دستگاه های صنعتی و وسایل برقی بوده که در مواقع بیش از حد بودن جریان الکتریسیته، موجب قطع اتصال و به تبع آن، جلوگیری از خطراتی مانند آتش سوزی می شود.
حتما بخوانید: آشنایی با اتصال ستاره مثلت
تفاوت مدار فرمان و قدرت
یکی از تفاوت های میان مدار فرمان و قدرت به نوع جریان الکتریکی این مدارها مربوط می شود. بر این اساس، مدارهای فرمان غالبا با جریان برق از نوع تک فاز راه اندازی می شوند. در صورتی که راه اندازی و کارکرد مدارهای قدرت معمولا با جریان برق از نوع سه فاز صورت می گیرد. علاوه بر این، مدار قدرت همواره از مدار فرمان تبعیت می کند. بر این مبنا، با قطع شدن مدار فرمان، اتصال مدار قدرت نیز به صورت همزمان قطع می گردد. همچنین، کنترل و مدیریت مدار قدرت، از طریق مدار فرمان انجام می شود.
لازم به ذکر است که نقشه مدار قدرت، در بر گیرنده مسیر جریان به مصرف‌کننده می باشد. این در حالی است که نقشه مدار فرمان یا کنترل، چگونگی و نوع عملکرد مدار قدرت را نشان می دهد. عموما نمایش کنتاکت ها در مدارهای قدرت با اعداد تک رقمی صورت می گیرد. اما برای نمایش کنتاکت های مدار فرمان از اعداد دو رقمی استفاده می گردد.
مقاله ای که خواندید از دسته مقالات برق صنعتی از وبلاگ فنی برق بود. در صورتی که تمایل دارید کار با تابلوهای برق و برق صنعتی را به صورت کامل فرا گیرید می توانید در دوره آموزش تابلو برق صنعتی آموزشگاه فنی برق شرکت کنید.
دیدگاه کاربران