علت جا نرفتن دنده و راهکارهای رفع آن

اگر حین تعویض دنده خودرو صدایی گوش خراش می شنوید یا دنده به سختی حرکت می کند و یا وقتی که دنده را جا به جا می کنید مجددا به حالت خلاص برمی گردد، نشان از خرابی قطعات مربوط به دنده می باشد. از آنجایی که جا نرفتن دنده خودرو از اتفاقات ناخوشایند است که ممکن است برای هر راننده ای پیش بیاید.

علت های مختلفی می تواند در درست جا نرفتن دنده موثر باشد اگر در هر یک از قسمت های گیربکس اختلالی ایجاد شود باعث سفت و یا بیش از اندازه نرم بودن کلاچ و دنده می گردد. استفاده از قطعات مناسب، روغن مناسب برای خودرو، حساس بودن نسبت به نرمی و سفتی کلاچ، تعویض به موقع دنده و عواملی که مرتبط با نوع رانندگی هر فرد است. دلایل ذکر شده می تواند در خراب شدن قطعات و کاهش کیفیت آنها موثر باشد و این عوامل دست به دست هم داده در نهایت عوض کردن دنده را با سر و صدا، دشواری و یا پرش مواجه می کند.

اگر به یادگیری تعمیرات خودرو علاقه دارید، می‎‌توانید در دوره آموزش گیربکس دستی فنی برق شرکت نمایید. در ادامه مطلب این مشکل را بررسی و روش‌های رفع آن را نیز بیان می‌کنیم.

علت بد جا افتادن یا جا نرفتن دنده چیست؟

جا نرفتن دنده یکی از مشکلات رایجی است که هنگام عیب یابی خودرو دیده می شود. دلایل گوناگونی باعث بروز این مشکل در خودرو می شود. در ادامه به بررسی این دلایل پرداخته و با نحوه رفع مشکل بد جا افتادن دنده خودرو آشنا می شویم.

1.ایراد در صفحه کلاچ

اولین علتی که ممکن است باعث جا نرفتن دنده در گیربکس های دستی شود ممکن است به صفحه کلاچ مرتبط باشد. بر روی صفحه کلاچ آزبست و تعدادی فنر وجود دارد. این فنرهای  ارتجاعی باعث نرم شدن دنده می شود. یعنی هنگام جا زدن دنده، زمانی که پای خود را از روی کلاچ برمی داریم این فنرها باعث می شوند تا به شفت میانی گیربکس فشار وارد نشود. در نتیجه ارتعاشی که درون دیسک ایجاد می شود به گیربکس منتقل نگردد.

2. بد جا زدن دنده در هنگام حرکت

یکی از موارد شایع در مشکل جا نرفتن دنده اشتباهات فردی است. ممکن است فرد در زمان حرکت دادن دنده به شیوه‌ای نادرست آن را جابجا کند و یا در زمان نامناسب قصد تغییر دنده را داشته باشد. این موارد می‌توانند از دلایلی باشند که در بسیاری از موارد افراد به آن‌ها توجه نمی‌کنند و برای پیدا کردن دلیل بد جا رفتن دنده به تعمیرات خودرو مراجعه می‌کنند.

3.ایراد در دیسک و صفحه از علت جا نرفتن دنده خودرو

دومین علت جا نرفتن دنده در گیربکس دستی، مرتبط با دیسک و صفحه است. دیسک دارای اجزایی مانند خورشیدی  است که دارای چند فنر است این فنرها باعث بالا و پایین شدن خورشیدی و جا نخوردن دنده و بد جا نرفتن دنده می شوند. به این صورت که اگر فنرها در خورشیدی بالا و پایین بایستند مانع از فیکس شدن آنها می شود. در نهایت دنده به درستی جا نمی رود و روی دیسک دچار لغزش می شوند.

4.خوردگی دندانه های دنده

ایراد بعدی که در گیربکس های دستی وجود دارد دنده ها هستند. در واقع فاصله بین یک دندانه تا دندانه بعدی با نام گام دنده شناخته می شوند. اگر گام دندانه ها پرش داشته باشد یعنی خوردگی یا تیز شدگی وجود داشته باشد دنده ها روی هم به صورت کامل قرار نمی گیرند و ایجاد سر و صدا و زوزه می کنند.

5.خارج شدن دوشاخه ی کلاچ از حالت نرمال

سومین عاملی که باعث درست جا نرفتن دنده می شود دو شاخه کلاچ است. در صورتی که دو شاخه کلاچ از حالت نرمال خارج شود باعث می شود تا فنر خورشیدی به طور کامل فشرده نشود و صفحه خورشیدی را بالاتر یا پایین تر قرار دهد که در این صورت سوئیچ قطع و وصلی بین صفحه و کلاچ کارایی خودش را از دست می دهد.

6.درست قرار نگرفتن فلایویل

علت دیگر بالا پایین قرار گرفتن فلای ویل است که باعث می شود دیسک فرم دقیق خودش را نداشته و باعث تاب برداشتن فنرها می گردد. در اینصورت دیسک در جای درست خودش فیکس نشده و در نتیجه  کلاچ دهی به درستی انجام نمی شود.

7.هرز شدن لیور دنده

قسمت دیگری که می تواند باعث جا نرفتن دنده شود قسمت لیور دنده  یا اهرم دنده است. اهرم دنده باعث ایجاد حرکت نوسانی دنده می شود. درون لیورها قطعاتی به اسم راهنمای دنده وجود دارد که بین ماهک دنده و اهرم دنده قرار دارند که اگر این قسمت در جای خود هرز شود و یا ضربه ببیند موجب می شود که دنده در حالت دقیق خود قرار نگیرد. در این صورت دنده دارای خلاصی زیاد و یا سفت جا خوردن دنده می شود.

8.خوردگی یا هرز شدن پایه ی دنده

عامل دیگری که در سفت جا رفتن دنده موثر است پایه دنده است که بین لیور دنده و اهرم  دستی دنده قرار دارد. خوردگی در این قطعه یا لق شدن و گشاد شدنش باعث از بین رفتن زمانبندی لازم برای جا خوردن دنده می شود.

9. درگیر شدن حلقه همگام ساز

حلقه همگام ساز در بسیاری از خودروها وجود دارد. در هنگام تعویض دنده، حلقه همگام ساز توسط بازویی دنده درگیر می‌شود. سپس چرخ دنده را درگیر کرده و در دنده اصلی قرار می‌گیرد. با آسیب دیدگی یا فرسودگی همگام ساز، در هنگام جا انداختن دنده، این هماهنگی و جای گرفتن دنده در جای خود با اختلال روبرو می‌شود.

10.استفاده از روغن نامناسب

مایع روغن کاری گیربکس نیز می تواند در سفت جا رفتن دنده موثر باشد. هر گیربکس دارای یک پایه روغن خاص است که نسبت دما و روغن کاری آن تعریف شده است. روغن کاری دنده باعث نرم جا رفتن دنده می گردد. اصطکاک ایجاد شده درون گیربکس در اثر حرکت باعث گرم شدن گیربکس می گردد. روغن گیربکس باعث می شود این حرکت به نرمی صورت بگیرد و از اصطکاک بکاهد. هر کدام از انواع گیربکس ها به نوع خاصی از روغن احتیاج دارند و نمی توان روغن ها را به جای یکدیگر استفاده کرد.

11.ایراد در ماهک

ماهک دنده قسمت نگهدارنده دنده است قسمتی دوشاخه شکل که بر روی کشویی قرار دارد. کشویی دنده بالا و پایین می شود تا قسمت هرزگرد دنده را ثابت نگه دارد. ماهک اهرمی است که بر روی کشویی ثابت است و در اثر کوچک ترین نقصی (مانند خوردگی، گشادی و یا تاب برداشتن) که درون این اهرم به وجود بیاید می تواند موجب سفت جا رفتن دنده و بد جا رفتن آن شود.

12. ایجاد فرسودگی در سیستم کلاچ

در صورت خراب شدن کلاچ، جا رفتن دنده به سختی انجام خواهد شد. همچنین یکی از علت‌های بد جا رفتن یا جا نرفتن دنده در گیربکس‌های دستی می‌تواند آسیب به سیلندر اصلی کلاچ باشد. بر این اساس، اگر سیلندر کلاچ شل شده یا آسیب دیده باشد، تعویض دنده با مشکل مواجه خواهد بود.

سیم کلاچ قطعه دیگر کلاچ است، در زمانی که سیم کلاچ خشک شده و یا رگلاژ نباشد و دچار تابیدگی شده باشد، برای تعویض دنده‌ها با مشکل مواجه خواهید شد. در صورت امکان باید با رگلاژ مشکل را برطرف کنید و اگر مشکل از رگلاژ نبود، باید سیم کلاچ را تعویض کنید.

13.ساچمه های غیر استاندارد

در قسمتی از گیربکس ساچمه فنر وجود دارد این ساچمه ها به فنر کمک می کند تا هنگام جا رفتن دنده، دنده در جای خود ثابت بماند. در صورت استفاده از ساچمه فنرهای غیر استاندارد دنده بیش از اندازه سفت یا نرم خواهند شد.

14. ایراد در قسمتهای داخلی گیربکس

عامل مهم دیگری که می تواند باعث جا نرفتن دنده شود مرتبط با قسمت های داخلی گیربکس است. داخل گیربکس دو شفت به نام های شفت ورودی و شفت خروجی وجود دارد.

بر روی شفت دنده هایی به نام دنده های سنگ تونیزه وجود دارند این دنده ها شکل مورب داشته و همیشه باید روی هم سوار باشند. برای اینکه سرعت ها مجزا شوند یک دنده هرزگرد و یک دنده ثابت می شود. برای تغییر قدرت و سرعت درون گیربکس دو دنده باید با هم هماهنگ باشند یعنی دنده هرزگرد با دنده ثابت یکی شود.

عواملی که می تواند باعث شود تا دنده ها روی همدیگر قرار بگیرند قسمت کشویی و برنجی در داخل گیربکس است. قسمت کشویی دنده هرزگرد را توسط ماهک بر روی شفت سوار می کند و آن را ثابت نگه می دارد.  خروجی هایی که پس از ثابت شدن دنده هرزگرد جدا می شود، صورت های مختلفی دارد بین دنده هرزگرد و کشویی قطعه ای به نام برنجی وجود دارد.

شفت ورودی همواره دارای چرخش است برای عمل کردن دنده کشویی دنده هرزگرد باید ترمز کند، این ترمز توسط دنده برنجی ایجاد شده و باعث به راحتی جا خوردن دنده می گردد. در صورت خراب بودن این قطعه ترمز ضروری برای جا خوردن دنده اتفاق نمی افتد و صدای خاصی را ایجاد می کند.

خرابی کشویی نیز می تواند منجر به جا نرفتن دنده شود. کشویی قطعه ای ثابت است یعنی مادامی که دنده هرزگرد روی کشویی سوار است باید درگیر باشد. در صورت خرابی این قطعه دنده به سختی جا می خورد یا دارای پرش می شود.

در صورت نیاز اقدام به تعویض روغن گیربکس کنید تا با استفاده از اثرات لیز کنندگی و محافظتی آن، مانع از آسیب‌های بیشتر به خودروی خود شوید. در صورت مشاهده نشتی در روغن گیربکس حتماً آن را برطرف سازید تا از وارد شدن خسارت مالی بیشتر به خودرو جلوگیری کنید.

در مقاله دیگری به بررسی علائم خرابی گیربکس پرداخته ایم، برای کسب اطلاعات بیشتر بعد از خواندن این مطلب مقاله “علائم خرابی گیربکس” را مطالعه کنید.

نتیجه گیری

در صورت انجام دادن به موقع سرویس گیربکس، طول عمر آن افزایش یافته و از تعمیر و تعویض آن جلوگیری خواهد شد. روغن گیربکس باید به موقع و طبق دفترچه راهنمای خودرو عوض شود، دومین بخشی که باید همیشه مد نظر قرار دهیم قسمت دیسک و صفحه گیربکس است. اگر این قسمت آسیب ببیند باعث می شود که به اصطلاح ماشین گاز هرز بخورد که این یکی از نشانه های آسیب دیدن دیسک و صفحه است. بلافاصله بعد از دیدن این نشانه باید نسبت به چکاپ خودرو اقدام کنید. عامل دیگری که می تواند به طول عمر این قطعات کمک بکند استفاده مناسب راننده از قطعات است. اگر همیشه پای راننده روی کلاچ باشد به آن فشار می آید نکته دیگر تعویض دنده ها بر روی دور موتور مناسبش است. معکوس کشیدن دنده نیز باید جلوگیری شود. اگر از علاقه مندان به تعمیرات خودرو هستید توصیه می کنیم در دوره های مکانیکی مجتمع فنی برق ثبت نام کنید.

سوالات متداول

1- چه دلایلی باعث جا نرفتن دنده ماشین می شود؟

جا نرفتن دنده ماشین می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در متن به طور مفصل توضیح داده شده است، اما مهمترین دلیل، تمام شدن روغن واسکازین، تمام شدن صفحه کلاج، پاره شدن سیم کلاچ، شکسته شدن پایه سیم کلاچ می باشد.

2- آیا ممکن است اختلال در  سیستم الکترونیکی خودرو موجب جا نرفتن دنده خودرو شود؟  

یک احتمال قوی در زمان جا نرفتن دنده ماشین این است که سنسور الکترونیکی خودرو دچار مشکل شده باشد. این موضوع زمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد که با وجود فشار دادن پدال گاز، نتوانید دنده را عوض کنید و دنده جا نرود. در این زمان یک تعمیرکار حرفه‌ای باید سیستم الکترونیکی خودرو را بررسی نماید تا این احتمال را تائید یا رد کند.

3- زمانی که دنده جا نمی رود باید چه اقدامی انجام دهیم؟

بهتر است هر چه سریع تر جهت بر طرف کردن مشکل به تعمیرگاه مراجعه کنید.

4- علت جا نرفتن دنده عقب پراید چیست؟

فرسودگی اجزای کلاچ، هرز شدن پایه دنده و خرابی های داخلی گیربکس دنده ای پراید می تواند باعث این مشکل شود.

5- علت جا نرفتن دنده یک و دو ماشین پراید چیست؟

به مانند سوال قبل خرابی و فرسایش اجزای کلاچ و گیربکس و یا هرز شدن لیور دنده باعث بد جا رفتن دنده یک و 2 در خودرو است.

6- علت جا نرفتن دنده در حالت روشن چیست؟

کم شدن واسکازین یا کیفیت بد آن، خرابی قطعات گیربکس و کلاچ و همچنین مشکلات سنسور الکتریکی

7- علت سفت جا رفتن دنده یک و دو پژو در صبح چیست؟

جا نرفتن دنده در صبح و هنگام سرد بودن خودرو عموما ناشی از کم بودن واسکازین یا کیفیت بد آن می باشد.